Türkiye Dağcılık Federasyonu antrenörü ve Van Patika Doğa Sporları kulübü üyesi dağcı Erhan Çalışkan ile kazayı konuştuk. Çalışkan, dünyanın farklı bölgelerinde pek çok dağa tırmanmış aynı zamanda çığ konusunda tecrübeli bir dağcı. Çalışkan, kendi memleketi olan bölgeyi de en iyi tanıyan isimlerden birisi…

Erhan Bey siz özellikle çığ düşmeleri konusunda tecrübelisiniz. Sanırım bölgeyi de iyi biliyorsunuz. İlk olarak bölgenin yapısına ilişkin gözlemleriniz nelerdir?

Evet Bahçesaray annemin memleketi. Birçok kez farklı mevsimlerde orada bulundum. Türkiye’nin en yüksek rakımlı karayolunun geçtiği yerdir. Çığın düştüğü yer 2 bin 700 ila 2 bin 900 metre aralığında bir rakımda. Her yıl kış sezonundan bahar sezonun sonlarına kadar çığ potansiyeli olan bir bölge. Kışın yolları kapanır. Nüfusu 5 bin kadar, fakat böyle bir facia ile gündeme geldi. Çok yüksek ve sürekli çığ düşme tehlikesi olan bir yer olduğu için arama kurtarma çalışmaları çok zor olur. Orası bir çanak şeklinde. Yapısı böyle olunca bütün yamaçlardan çığ düşme tehlikesi var Gece gündüz sıcaklık farkı fazla. Yani akşam güneşin battığı dört buçuk sıralarında eksi 4 olan sıcaklık gecenin bastırması ile birlikte eksi 30 derecelere kadar düşer.

Peki bu sıcaklık farkı çığın düşmesini tetikleyen bir olgu mudur?

Sıcaklık farkı çığı tetikler. Bu yüzden arama kurtarma çalışmaları gece yapılamıyor. Çığı tetikleyen başka unsurlar da vardır. Örneğin, eğim ve bitki örtüsü gibi. Çığın düştüğü bölgenin rakımından dolayı, bölge yüksek irtifa olarak sınıflandırılabilir. Bu kurtarma çalışmalarını zorlaştırır. Yani normal şartlarda bir saat yağan kar on santimlik bir yüksekliğe ulaşır. Ancak burada tipi ile birlikte kar yüksekliği artar. Kar üzerinde katmanlar oluşur. Çığı etkileyen faktörlerden birisi de budur.

Burada daha önce olan bir çığ var. Gelen insanlar burada kaybolan iki kişiyi arıyorlar herhalde?

Evet bir çığ vakası var. Öğrendiğimiz kadarıyla aracın lastiklerine zincir takmak için uğraşan iki kişi araç dışında diğerleri araç içerisinde iken çığ düşüyor. Çığa kapılan aracın içindekilere ulaşılıyor, diğer iki kişinin arama çalışmaları devam ederken, arama kurtarma ekibinin de üzerine yeni bir çığ düşüyor.

Dağcı Erhan Çalışkan

Baştan alırsak, böyle bir çığ düşmesinin ardından arama kurtarma çalışmaları nasıl başlar? Neler yapılır? Siz de sanırım bazı çığ kazalarında arama kurtarma çalışmasına katıldınız…

Bütün arama kurtarma çalışmalarında ilk kural kendi güvenliğinizi sağlamaktır. Yani bir araç kazası gördüğünüz zaman bile önce kendi güvenliğinizi sağlama almanız daha sonra diğerlerine yardımcı olmanız gerekir. İlk yardım ekiplerine verilen eğitimlerde ilk söylenen temel bilgi budur. Çünkü kişi kendini kurtarmadan diğerlerini kurtaramaz.

Çığda arama kurtarma çalışmalarında öncelikle bölge gözlemlenir. Güvenli ve riskli alanlar belirlenir. Çünkü çığ düşmüştür. Başka çığlar düşebilir. Gözlemci güvenli bir noktadan olası çığ parkurunu gözlemleyerek olası düşmelere karşı ekibi uyarmakla görevlidir. Birkaç gözlemci de olabilir. Kazazedelerin bulunabileceği öncelikli noktalar belirlenir, alanda çalışan kişilerin kayıtları tutulur, tecrübesiz kişiler alandan uzaklaştırılır. Profesyonel ekipler çığ sondası, DVI denilen sinyal cihazı, çığ kaytanı gibi malzemelere alanda arama çalışmalarına başlarlar.

DVI cihazı

‘ÇALIŞMAYA KATILANLARIN SAYISI BİLİNMİYOR’

DVI cihazı nedir? Bu cihaz nasıl kullanılıyor?

Bu cihaz bir sinyal gönderme-alma cihazıdır. Dağcılar, arama kurtarma ekipleri, dağ kayakçıları bu cihazı üzerilerinde verici pozisyonda taşırlar. Bütün dünyada 457 khz frekansı bu cihazlara tahsis edilmiştir. Çığ durumunda yüzeyde kalan ekibin diğer üyeleri hemen cihazlarını alıcı konuma getirerek çığ altındakileri aramaya başlarlar. Bu cihaz çığ altındaki kazazedenin bulunduğu derinlik ve açı bilgisini ekrana yansıtır. Bu şekilde kazazedelere daha hızlı ulaşılır. Dağcılık faaliyetlerinde ve arama kurtarma çalışmalarında hayati önemde bir cihaz. Örneğin yurt dışında dağcılık faaliyetlerine bu cihazı yanınıza almazsanız size dağa çıkış izni verilmiyor. Kayak merkezlerine giremiyorsunuz kayak yapamıyorsunuz. Bu tarz durumlarda çok işe yarıyor.

Yani ikinci arama kurtarma çalışmalarına katılanlarda bu cihaz olsaydı onlar rahatça bulunurdu diyorsunuz.

Aynen. Ayrıca ikinci arama kurtarma çalışmalarına katılanlar açısından bir başka problem de sayının belli olmaması. Bu tür çalışmalara katılanların önce listesinin yapılması gerekiyor. Yani jandarmadan kaç kişi, AFAD’dan kaç kişi katılıyor ve onların isimlerinin olduğu bir listenin yapılması lazımdı. Bu liste sanırım yapılmamış. Kaç kişinin katıldığı belli değil. Başlangıçta olay yerini gözlemleyen gözlemcinin çığ düşmesi sonrasında kaç kişinin kurtarıldığını geride kaç kişinin kaldığını bilmesi önemli.

Peki çığ düşmesine karşı bir test yapılabilir mi?

Dağcılık faaliyetlerinde parkura girmeden bu tür testler yapıyoruz. Ancak burası zaten çığın sık sık düştüğü bir yer. Bir çığ düşmüş ikinci bir çığın düşmesi büyük olasılık. Dolayısıyla test yapmadan zaten çığın düşeceğini varsayarak hareket etmek zorundasınız. Dağ tırmanışlarında bir metrelik bir kesit açarsınız. Katmanlar arasında kayma olup olmayacağına bakarsınız. Ancak burada dediğim gibi zaten kayma olmuş. Arkası gelecektir. Bu tarz yol, köy, yoğun tırmanış potansiyelinin olduğu yerlerde çığ riskinin analiz edilerek haritalandırılması gerekir. Bunun içinde uzun süreli gözlem ve vakaların raporlanması gerekir. Örneğin Fransız Alpleri’nde 1840’lara kadar giden çığ kayıtları mevcuttur.

Bir çığ düştüğünde siz nasıl bir çalışma yürütüyorsunuz?

Biz kış faaliyetlerinde bir çığ riskine karşı, çığ düşmesi durumunda çantadan kurtularak ağırlığı hafifletmek için çantanın klipslerini gevşeterek yürürüz. İkinci husus yabancıların ‘Avalanche airbag’ dedikleri, çığ hava yastığı çantalarının bulunmasında fayda var. Çanta içerisindeki gaz ile hava torbası şişer ve sizi yüzeyde tutar. Çantanız yok ise çığa karşı yüzme hareketi yaparak mümkün olduğunca yüzeye yakın kalmaya çalışırsınız.

Gelen haberlere göre çığın altından AFAD’cılar, jandarma görevlileri, hatta siviller çıkartıldı. Onlarca insan kurtarıldı. 33 de kayıp var. Ayrıca çığın altında kaç kişinin kaldığı belli değil. Bu kadar kalabalığın olması normal midir?

Şimdi ilk olarak bölgeye köylüler gidiyor. Bu anlaşılır bir şey. Çünkü ilçeye giden minibüsün kaza yapması sonucu olmuş. Dolayısıyla tanıdıkları insanları kurtarmak istiyorlar. Depremlerde de böyle olur. İlk gidenler kendi bildikler yöntemler ile insanları kurtarmaya çalışırlar. Çığın altından kurtarılan AFAD İl Müdürü’nün bir açıklaması var. O insanları tahliye ettiklerini söylüyor. Yoksa kayıplar daha büyük olabilirdi. Tabii bir de ilden ilçeden merakla bölgeye gelenler olmuş. Tabii haziran ayında bile karın olduğu, yüksek irtifalı bir bölgeden söz ediyoruz. Yani sürekli çığın olduğu bir yer.

.

‘İLÇENİN DÜNYA İLE BAĞLANTISI KESİLİRDİ’

Sürekli çığın olduğu bir yer diyorsunuz. Daha öncesinden, kar yağmadan, çığın oluşmasını önleyecek tedbirler alınabilir mi?

Çığın oluşmasını engellemek için taraçalar yapılıyor. Bu taraçalar çığ ihtimalini düşürüp aynı zamanda düşen çığların hızını yavaşlatır. Fakat orası çığdan değil de tipiden dolayı da sık sık kapanan bir yoldur. Oraya bir kar tüneli yapılmıştı. Fakat çığın düşebileceği alan çok geniş bir bölge. Beş bin nüfuslu bir ilçeye giden bir yoldan bahsediyoruz. Bütün bölgeyi çığdan korumak imkansız. Daha önce şartlar çok daha kötüydü. Bahçesaray yolu dört beş ay kapanır ilçenin dünya ile bağlantısı kesilirdi. Şimdi yollar biraz daha düzeldi. Ama mesafe çok uzun ve çığ düşen çok fazla bölge var. Bu yıl kar yağışı da çok fazla oldu. Ayrıca birçok defa kesintilerle kar yağışı oldu. Bu da çığın düşmesini etkiliyor. / DUVAR