Irak’ta krizin fitilini, reform talebi ile Tahrir Meydanı'nda gösterilere başlayan bir grup sol parti ve sivil toplum örgütü, daha sonra Şii lider Mukteda el Sadr’ın fetvası ile katılan Sadr yanlıları ateşledi. Irak’ta ve hükümet içinde yolsuzlukların olduğunu söyleyen göstericiler, bir teknokratlar hükümetinin kurulması talebiyle, Başbakan Haydar el Ebadi üzerinde baskı kurmak amacıyla, önce her gün daha sonra Sadr’ın hükümete değişim için 45 gün süre vermesi ile birlikte her Cuma kitlesel olarak gösteriler yaptı. Bu gösterilere 26 Şubat günü Şii lider Mukteda el Sadr da katıldı.

45 GÜNLÜK SÜREÇTE NELER YAŞANDI?

Şii lider Sadr'ın ofisinden 13 Şubat’ta yapılan yazılı açıklamada, Sadr'ın, "Hükümet tarafından dile getirilen reform kararlarının yürürlüğe konulmaması, halka yapılmış bir ihanettir. 45 gün içinde söz konusu adımlar atılmazsa Ebadi hükümetine verdiğimiz güvenoyunu geri çekeceğiz" şeklindeki sözlerine yer verildi. 

Bu 45 günlük süreç içerisinde başkent Bağdat’ta siyasi partiler kendi ayaklarını sağlamlaştırmak için diplomasi trafiğine başlarken Haydar Ebadi yeni kabine kurma çalışmaları için bütün taraflarla görüşüp fikirlerini aldı; ara bir formül aramanın peşine düştü. Sünni, Şii ve Kürt koalisyonu şeklinde olan hükümetin taraflarından kabine değişikliği için isim listesi vermelerini istedi.

Ama Kürtler, bir teknokratlar hükümetine karşı olduklarını, koalisyon ortağı olan her partinin kendisine düşen bakanlığa atama yapması gerektiği belirterek, teknokratlar hükümeti için liste sunmayacaklarını bildirdi. 

Sadr’ın verdiği 45 günlük sürede herhangi bir hükümet kurulamazken, Sadr, yaptığı yeni bir açıklama ile süreyi Mart ayının sonuna kadar uzattığını belirtti. 

EBADİ'NİN HÜKÜMET KURMA ÇABALARI KARŞILIK BULMADI

Kürtlerin karşı çıkışına rağmen Ebadi 31 Mart'ta yeni kabine listesini parlamento başkanına teslim etti. Ebadi’nin listesine göre, 22 bakanlığı bulunan hükümetin yeni kabinesi 16 bakanlığa düşürüldü. Ebadi’nin Kürt fraksiyonlarının bilgisi dışında, kabinesinde Kürt isimlere yer vermesi öncelikle Kürt partilerinin tepkisine neden oldu. Tepkilere rağmen Haydar Ebadi 4 Nisan'da parlamentoya kabine listesini sunarken parlamento 10 gün içinde güven oylaması yapma kararı aldı. 

Irak'ta kabine reformu yapılmasını ve bir teknokratlar hükümeti kurulmasını isteyen Şii lider Mukteda el Sadr'a bağlı Ahrar Grubu bakanları, Başbakan Ebadi'nin mevcut hükümetinden istifa ettiklerini açıkladı.

Ebadi, Kürtlerin ilk kabineye duyduğu rahatsızlıktan dolayı 12 Nisan'da yeni kabinede yer alacak adayların isimlerini Irak parlamentosuna sundu. Ebadi'nin yeni listesinde Kürt adayların isimleri yer almadı. Ayrıca 16 bakanlıktan oluşması beklenen kabinede 14 isim yer aldı. Kürtler aday göstermediği için 2 bakanlık yine boş bırakıldı.

Ebadi’nin sunduğu yeni kabinenin parlamentoda oylanması beklenirken, bir grup vekil parlamentoda greve başlayarak cumhurbaşkanı, başbakan ve parlamento başkanın değişmesini istedi. Eylem dolayısıyla yeni kabine oylanamadı. 

GÖREVDEN ALINMALARI İSTENDİ

Irak parlamentosunda 13 Nisan'da bir grup parlamenter cumhurbaşkanı, parlamento başkanı ve başbakanın görevden alınması talebiyle oturma eylemine başladı. Ahrar Grubu'nun öncülük ettiği eyleme, Nuri Maliki’nin Kanun Devleti ve Eyad Allavi’nin Ulusal Koalisyon listesi parlamenterleri de destek verdi. Sünni ve Şii parlamenterlerin birlikte yer aldığı oturma eylemine Kürtlerden sadece 3 parlamenter katıldı.

Parlamentonun, Ebadi'nin yeni kabine listesini görüşmek ve oylamak üzere 14 Nisan’da, saat 10.00'da toplanması bekleniyordu. 3 başkanın değişmesini isteyen grevdeki parlamenterlerin oturum salonunu işgal etmesi nedeniyle bu, mümkün olmadı.

Fakat grevdeki parlamenterler 328 sandalyeli Irak parlamentosunda 174 parlamenterin katıldığı oylama sonucunda çıkan 171 'evet' oyu sonrasında, Parlamento Başkanı Başkanı Selim Ciburi ve yardımcıları Aram Şêx Mihemed ve Humam Hemudi'nin görevden uzaklaştırılması kararı alındı. Parlamento Başkanlığına geçici olarak Adnan Cenabi getirildi. 

Parlamento Başkanı Ciburi ise aynı gün yaptığı bir açıklama ile böylesi bir oturumun yapılmasının yasalara aykırı olduğunu ve hiçbir meşruluğunun bulunmadığını söyledi.  

Yine 16 Nisan’da toplanması planlanan parlamento, güvenlik gerekçesi ile toplanamayınca parlamento başkanının değişmesini isteyen grup yeniden parlamentoda oturma eylemi başlattı. 

Irak Cumhurbaşkanı Fuad Masum, yaşanan krize ara bir formül için parlamentoya toplanma çağrısı yaptı; Ciburi ve yardımcılarının görevde kalıp kalmayacağının bütün parlamenterlerin katıldığı bir oturumla oylamaya sunulmasını ve alınacak karara saygı duyulmasını istedi. 18 Nisan’da Masum’un önerilerini görüşmek için toplanan parlamento, tarafların kendi önerilerinde ısrar etmesi üzerine yine sonuç alamadı. 

SONUÇ

Irak’ta mezhebi ve etnik köken eksenli siyaset her geçen gün yeni sorunlara neden olurken, parlamento, siyasi pazarlığın merkezi haline getirildi. Reform, değişim istemiyle başlayan süreç Irak’ta etnik ve mezhebi bir alana çekildi ve her geçen gün yaşanan anlaşmazlıklar biraz daha derinleşti. Tablo, Cumhurbaşkanı, başbakan ve parlamento başkanını değiştirme krizine dönüştü. Nihayetinde, siyasi taraflar ortak bir noktada buluşamayarak çareyi parlamentonun kapısına kilit vurmakta buldular.  

Parlamento grupları arasında yaşanan anlaşmazlıklar nedeniyle, Parlamento Başkanlığından yapılan yazılı bir açıklamada, oturumların bir süreliğine ertelendiği ve mesai yapılmayacağı duyuruldu. 

Bu açıklamadan sonra Kürt parlamenterler, Kürdistan Bölgesi’ne dönerek yasalara uygun oturum gerçekleşmeden Bağdat’a dönmeme kararı aldı.