12 Eylül darbesinin gerçekleştirilmesinde görev alan, dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı Tahsin Şahinkaya İstanbul’da öldü.

Dönemin Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer böbrek kanseri sonucu 29 Mayıs 2011’de hayatını kaybederken, Kara Kuvvetleri Komutanı Nurettin Ersin 2005 yılında vefat etti. 12 Eylül’ün Jandarma Genel Komutanı Sedat Celasun 1998 yılında, Kenan Evren ise 9 Mayıs 2015’te ölmüştü.

Kenan Evren’le müebbet hapse çarptırılmıştı

25 Ekim 2013’te görülen duruşmada Savcı Selçuk Kocaman mütalaasını vermişti. Savcı, dönemin genelkurmay başkanı, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren ile Emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya’nın ”ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına” çarptırılmalarını talep etmişti.

28 Mayıs’taki karar duruşması ise savcının izinli olması ve yeni savcının da mütalaa için süre istemesi üzerine yapılmadan ertelenmişti. Mahkeme başkanının bu kararı, ailelerin tepkisine neden olmuştu.

Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesi heyeti, 12 Eylül Davası’nda Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya’yı, 765 sayılı TCK’nın “Devlet kuvvetleri aleyhine cürümler” başlıklı 146. maddesi uyarınca ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırmıştı. Mahkeme heyeti, 12 Eylül Davası’nda sanıklar Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya hakkında takdiri indirim uygulayarak ağırlaştırılmış müebbet cezasını, müebbet cezasına çevirmişti.

12 Eylül’de ne yaşanmıştı?

İnsan Hakları Derneği (İHD) eski Genel Başkanı Hüsnü Öndül, Bianet’e 12 Eylül’de ne olduğunu ve hak ihlallerini yazmıştı:

* 12 Eylül’de 650 bin kişi gözaltına alındı. Kayıtlı 90 güne kadar gözaltında tutuldular; kayıtsız 150 günü geçen gözaltılar yaşandı. Bu insanların yüzde 95’i işkenceye tabi tutuldu.

* İşkencede 171 kişi öldürüldü. 49 kişi de idam edildi. Sözleşmenin yaşam hakkını güvence altına alan 2. maddesi ihlal edildi.

* Askeri mahkemelerde 210 bin dava açıldı. Açılan bu davalarda, 85 bin kişi salt düşünce suçu kapsamında, 141., 142., ve 163. maddelerden yargılandılar.

* 1 milyon 683 bin kişi fişlendi.

* Açılan davalarda 6 bin 353 kişinin idamı istendi.

* 348 bin kişiye pasaport tahdidi uygulandı.

* 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu uyarınca 14 bin 509 kamu görevlisi işten atıldı. 18 bin memur, 2 bin yargıç savcı, 4 bin polis, 2 bin subay-astsubay, beş bin öğretmen istifaya zorlandı.

* 23 bin 667 dernek etkinlikten alıkonuldu; siyasi partiler, sendikalar kapatıldı.

* 30 bin kişi Türkiye’yi terk etmek zorunda bırakıldı.

* Cezaevlerinde yaygın ve sistematik işkence uygulandı. Açlık grevleri ve ölüm oruçlarında ve işkencelerde insanlar yaşamlarını yitirdiler; hasta ve sakat bırakıldılar. İnsan onuruna aykırı koşullarda tutuldular.

* Bilim ve Sosyalizm Yayınları’na ait 113 bin 607 kitap Mamak’ta Sıkıyönetim Komutanlığı’nca yakıldı. Yayıncılar (İlhan Erdost) öldürüldü. Toplamda 39 ton kitap, dergi ve gazete SEKA’da imha edildi. Sekiz gazete 195 gün süreyle kapatıldı.

* 937 film yasaklandı. Yılmaz Güney’in 114 filmi yasaklandı.

* 2932 sayılı Kanunla Türkçeden başka dillerin kullanımı neredeyse hayatın her alanında yasaklandı.