Gazze'de İsrail'e karşı savaşan Hamas'ın liderleri peş peşe öldürüldü, Hizbullah lideri Nasrallah da İsrail saldırısında hayatını kaybetti. Suikastlar, gündemdeki yerini yıl boyunca korudu. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde halk sandığa gitti. Yılın sonuna yaklaşırken ise Suriye'de Beşar Esad yönetimi devrildi.

Peki, Orta Doğu'da 2024 yılında öne çıkan gelişmeler neydi?

2 OCAK: SALİH EL ARURİ'NİN ÖLÜMÜ

Hamas'ın üst düzey yöneticilerinden Salih el Aruri, 2 Ocak'ta Lübnan'da düzenlenen saldırılarda öldürüldü. Hamas'ın Siyasi Büro Başkan Yardımcısı Aruri ve beraberindeki 6 kişi, Beyrut'ta 'Hizbullah'ın kalesi' olarak kabul edilen Dahiye'de, İsrail'in insansız hava araçları ile hedef alındı. Aruri, aynı zamanda Hamas'ın askeri kanadı Kassam Tugayları'nın da kurucusuydu.

Hamas'ın ikinci ismi olarak bilinen Aruri'ye yönelik saldırı, Tel Aviv yöntimi ile Hizbullah arasındaki gerilimi daha da artırdı. Suikastın ardından Hizbullah'tan yapılan açıklamada, "Direnişimiz kararlı ve üstlendiği ilkelere sadıktır. Savaşçılar en üst düzeyde hazır durumdadır" denildi.

Lübnan Hizbullahı'nın lideri Hasan Nasrallah ise, şu ifadeleri kullandı: "Yanıt kaçınılmaz olarak geliyor. Bu büyüklükte bir ihlale sessiz kalamayız çünkü bu tüm Lübnan'ın ifşa olması anlamına gelir."

İsrail, Aruri’yi işgal altındaki Batı Şeria’da İsrail güçlerine ve Yahudi yerleşimcilere yönelik saldırılardan sorumlu tutuyordu.

3 OCAK: İRAN'DAKİ PATLAMALARI IŞİD ÜSTLENDİ

İran'ın Kirman kentinde Devrim Muhafızları Ordusu'nun eski komutanı General Kasım Süleymani’nin kabrinin bulunduğu mezarlık yakınında gerçekleşen iki ayrı patlamada 84 kişi hayatını kaybetti. Süleymani'nin mezarı yakınında düzenlenen tören sırasında meydana gelen saldırıları, IŞİD üstlendi. Süleymani’nin ABD tarafından öldürülmesinin dördüncü yılında art arda gerçekleşen patlamalarda, 284 kişi de yaralanmıştı. Patlamalar sonrası İran'da ulusal yas ilan edilmiş, dönemin cumhurbaşkanı İbrahim Reisi de Türkiye'ye yapmayı planladığı geziyi ertelemişti.

İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, patlamaların ardından şu açıklamalarda bulunmuştu: "İran'ın şeytani ve suça bulaşmış düşmanları yine bir felakete neden oldu ve Kirman'da çok sayıda insanın şehit olmasına yol açtı. Allah'ın izniyle bu felaketin bedeli büyük olacak."

11-12 OCAK: ABD VE MÜTTEFİKLERİNDEN HUSİLERE YÖNELİK SALDIRILAR

ABD ve İngiltere, 11 Ocak'ta Avustralya, Bahreyn, Kanada ve Hollanda'nın desteğiyle Husilere ilk saldırılarını açıkladı. Washington ve Londra, Yemen'in başkenti Sana'nın yanı sıra Sada, Hudeyde, Taiz ve Hacce kentlerini kapsayan saldırılarda 8 hedefin vurulduğunu duyurmuştu.

İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırıları ile beraber Hamas ile dayanışma sözü veren Husilerin sözcüsü Yahya Seri ise ABD ve İngiltere'nin saldırılarında 73 hedefin vurulduğuna işaret ederek, Husi mensuplarından 5 kişinin öldürüldüğünü ve 6 kişinin yaralandığını aktarmıştı.

ABD Başkanı Joe Biden ise, gerekirse daha fazla askeri eylem gerçekleştirmekten çekinmeyeceğini söylemişti.

9 ŞUBAT: İSRAİL'DEN REFAH'A SALDIRI

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, 9 Şubat'ta İsrail ordusundan, yerinden edilmiş Filistinlilerin sığındığı Refah'ın 'tahliyesi' ve bu bölgeye saldırı için plan hazırlayarak Savaş Kabinesi'ne sunmasını istedi. İsrail'in 'uluslararası baskılara boyun eğmeyeceğini' söyleyen Netanyahu, "Refah'aoperasyon yapmamamızı isteyenler bize aslında 'savaşı kaybedin' diyor" ifadelerini kullandı.

Filistin Yönetimi lideri Mahmud Abbas, 14 Şubat’ta yaptığı açıklamada, 'özellikle Refah'a yapılacak bir saldırının binlerce masumun ölümüne neden olabileceği' gerekçesiyle Hamas'ı derhal ateşkes yapmaya çağırmıştı.

26 Şubat'ta ise, İsrail ordusunun yerinden edilmiş Filistinlilerin sığındığı 'Refah'ın tahliyesi' ve saldırı planını Savaş Kabinesi'ne sunduğu bildirildi.

14 ŞUBAT: ERDOĞAN, 12 YIL SONRA MISIR'DA

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2012'den bu yana ilk kez Kahire'ye bir ziyaret düzenledi. Ziyaretinde Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi'yi överek ve onu 'saygıdeğer kardeşim' sözleriyle nitelendireren Erdoğan, Türkiye-Mısır ilişkilerinde 'yeni bir dönemin başladığı' mesajını vermişti.

Bundan aylar sonra da Sisi, Türkiye'yi ziyaret etti. Ağustos ayında Erdoğan'ın daveti üzerine ilk kez Türkiye'yi ziyaret eden Sisi, "Dost ülkeye ilk ziyaret köklü ilişkilerin çok daha gelişeceğinin göstergesidir. Halkımın sevgisini ve selamlarını iletiyorum. Bizleri bir araya getiren birçok ortak paydamız var" dedi.

Erdoğan, Sisi'yi Esenboğa Havalimanı'na karşılamıştı. Sisi'nin ziyareti sırasında iki ülke arasında 17 anlaşma imzalandı.

18 MART: KDP'DEN SEÇİM BOYKOTU

Parlamento seçimlerine hazırlanan Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY), Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP) boykot kararı almasıyla beraber Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ile gerilim de doruk noktasına ulaştı.

KDP, Irak Federal Yüksek Mahkemesi’nin azınlık kotasını iptal etmesi ardından seçimlere katılmama karar aldıklarını duyurdu. KDP’den yapılan yazılı açıklamada, “Bize yüklenen tarihi misyon ve ulusal çıkarlarımız gereği gereği yasadışı ve anayasaya aykırı bir şekilde dayatılan seçimlere katılmayacağız” denildi.

KDP son parlamento seçimlerinde 688 bin oy alarak 45 sandalye kazanıştı. Aynı seçimde KYB 21 sandalyeyle ile meclisteki yerini almıştı. Irak Federal Yüksek Mahkemesi ise 21 Şubat’ta Kürdistan Parlamentosu’nda Türkmen ve Hristiyanlara kota sisteminin anayasaya aykırı olduğu yönünde karar vermişti.

Parlamentoda etnik ve dini azınlıklara ayrılmış 11 sandalye bulunuyordu. Karar uyarınca azınlık kotalarının kaldırılmasıyla parlamentodaki sandalye sayısı da 111’den 100’e inmiş oldu. Karara tepki olarak çeşitli Türkmen ve Hristiyan siyasi partiler de seçimi boykot edeceklerini açıklamıştı.

1 NİSAN: İRAN'IN ŞAM BÜYÜKELÇİLİĞİ'NE SALDIRI

1 Nisan 2024 Pazartesi günü İsrail, İran’ın Şam Büyükelçiliği yerleşkesindeki konsolosluk binasına hava saldırısı düzenledi. Devrim Muhafızları Ordusu, Tuğgeneral Muhammed Rıza Zahidi ile Tuğgeneral Muhammed Hadi Hac Rahimi dahil 7 yetkilinin hayatını kaybettiğini duyurdu. Saldırı sonrası açıklamada bulunan dönemin cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, İsrail'in saldırısına misilleme yapacaklarını bildirdi.

Saldırı ile beraber Tahran ve Tel Aviv yönetimleri arasındaki gerilim de artarken, 'misilleme' çağrıları da yükselmeye devam etti. İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, Suriye'deki İran Büyükelçiliği'ne saldıran İsrail'in 'cezalandırılması gerektiğini ve cezalandırılacağını' söyledi.

Hamaney, "Şeytani rejim bir hata yaptı ve cezalandırılmalı, cezalandırılacak da" dedi.

2 NİSAN: GAZZE'DE ULUSLARARASI YARDIM ÇALIŞANLARI ÖLDÜRÜLDÜ

ABD merkezli World Central Kitchen (WCK) adlı sivil toplum kuruluşunda çalışan gönüllüler, Gazze’de sivillere yiyecek dağıtımından dönerken İsrail ordusu tarafından vuruldu. Saldırıda yedi yardım çalışanı hayatını kaybetti. Hayatını kaybeden çalışanların Avustralya, Polonya, Birleşik Krallık, ABD-Kanada ve Filistin uyruklu olduğu belirtilen açıklamada, ekibin saldırı sırasında çatışmasızlık bölgesinde kuruluş logosu taşıyan 2 zırhlı araçta bulunduğu kaydedilmişti.

İsrail Başbakanı Netanyahu, WCK çalışanlarının öldürülmesinde 'kasıt olmadığını' savunarak, "Savaşlarda bu tür olaylar olur, bunu sonuna kadar araştıracağız. İlgili hükümetlerle iletişim halindeyiz. Bunun yeniden olmaması için her şeyi yapacağız" ifadesini kullanmıştı.

ABD Başkanı Joe Biden ise söz konusu olayı 'trajedi' olarak nitelemiş ve "Gazze'de insani yardım dağıtmak gerçekten çok zor çünkü İsrail acil ihtiyacı olan kişilere yardım ulaştırmaya çalışan yardım görevlilerini korumak için gerekenleri yapmadı" demişti. WCK kurucusu İspanyol şef Jose Andres, bu saldırıların 'talihsiz bir hata' değil 'doğrudan ve sistematik bir saldırı' olduğunu söylemişti.

14 NİSAN: İRAN, İLK KEZ DOĞRUDAN İSRAİL'İ HEDEF ALDI

İran, Şam Konsolosluğu'na yönelik saldırının ardından nisan ayında ilk kez doğrudan İsrail topraklarını hedef aldı. İsrail ordusu, İran’ın İsrail’e doğru 300’den fazla SİHA ve füze gönderdiğini açıkladı. İsrail Ordu Sözcüsü Daniel Hagari, İran saldırılarında kullanılan füze ve İHA'ların yüzde 99'nun etkisiz hale getirildiğini ileri sürmüş, İran'ın kullandığı yaklaşık 170 İHA'nın tamamının İsrail topraklarına ulaşmadan hava savunma sistemlerinin yanı sıra İsrail ve Tel Aviv'in müttefiklerine ait uçaklar tarafından imha edildiğini savunmuştu.

İran'ın saldırıda 30'dan fazla seyir füzesi fırlattığını, bunların tamamının İsrail topraklarına ulaşmadan etkisiz hale getirildiğini dile getiren Hagari, İran'ın kullandığı 120'den fazla balistik füzenin "birkaçının" İsrail'e ulaştığını, geri kalanlarının da imha edildiğini kaydetmişti.

İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bagheri ise, 'Gerçek Vaat' operasyonunun tüm hedeflerine ulaştığını' söyledi.

19 MAYIS: REİSİ, HELİKOPTER KAZASINDA HAYATINI KAYBETTİ

19 Mayıs'ta Türkiye saatiyle öğleden sonra 4 civarlarında İran haber ajansları Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’yi taşıyan helikopterin kaza yaptığı haberini geçti. Reisi Azerbaycan sınırında Aras nehri üzerinde iki ülke tarafından ortaklaşa inşa edilen Kız Kalesi Barajının açılışını Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile yapmak amacıyla bölgeye gelmişti ve Hudaferin bölgesinden Tebriz’e geçerken helikopter ile yolculuk etmeyi tercih etmişti.

Reisi ve Dışişleri Bakanı Emir Abdullahiyan’ın da aralarında yer aldığı beraberindeki heyet 3 helikopterle hareket ederken bir süre sonra İranlı yetkililer Cumhurbaşkanı ve Dışişleri Bakanının bulunduğu helikopterin sert iniş yaptığını açıkladı. Reisi’nin yanı sıra Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Doğu Azerbaycan Valisi ve Tebriz Cuma imamı helikopterde bulunan diğer isimlerdi.

Saatler süren arama-kurtarma çalışmalarının ardından İran devlet televizyonu, Reisi ve Abdullahiyan’ın da içinde bulunduğu helikopterin enkaz noktasına ulaşıldığını, enkazda yaşam belirtisi olmadığını duyurdu. Bundan kısa süre sonra ise Reisi'yi taşıyan helikopterin geçirdiği kazada kurtulan olmadığı açıklandı.

Reisi'nin helikopterinin düşmesi sonucu hayatını kaybetmesinin ardından, İran'ın dini liderleri Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed Muhbir'i geçici cumhurbaşkanı olarak atadı.

UCM'DEN 'NETANYAHU' KARARI

Hollanda'nın Lahey kentindeki Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) Başsavcısı Karim Khan, 20 Mayıs Pazartesi günü bir açıklama yaparak, İsrail Başbakanı Netanyahu, Savunma Bakanı Yoav Gallant ve Hamas liderleri İsmail Haniye, Yahya Sinvar ve Muhammed Deif hakkında tutuklama talebinde bulunduğunu duyurdu.

Ülkelerin yargı kararı sonrasında almaları gereken tutumla ilgili Khan, “Roma Statüsü'ne taraf olan tüm devletlerin, bu taleplere ve bunların sonucunda ortaya çıkacak yargı kararına diğer davalarda gösterdikleri ciddiyetle yaklaşacaklarına ve yükümlülüklerini yerine getireceklerine güveniyorum" demişti.

İsrail'in, Gazze'de açlığı bir 'savaş yöntemi' olarak kullanıldığını vurgulayan Han, şunları dile getirmişti:

"Açlıktan bir deri bir kemik kalmış çocukların resimlerini görüyoruz. Açlığın Netanyahu ve Gallant tarafından bir savaş yöntemi olarak kullanıldığı suçlamasını desteklemek için adli olarak analiz edilmiş çeşitli kanıtlarımız var. 2024 yılında, UCM yargıçlarına yakalama emri çıkarılması için bu tür bir suçun delillerini sunmak zorunda kalmamız korkunç bir durum."

UCM, aylar süren müzakerelerin ardından 21 Kasım Perşembe günü Netanyahu ve eski Gallant için tutuklama emri çıkardı. UCM'nin açıklamasında, Hamas'ın silahlı kanadı İzzeddin El Kassam Tugayları'nın lideri Muhammed Deif için de tutuklama emri çıkarıldığı görüldü. UCM'den yapılan açıklamada, tutuklama emrinin 'insanlığa karşı işlenmiş suçlar ve savaş suçları' gerekçesiyle verildiği belirtildi. 

Mahkeme, Netanyahu ve Gallant'ın 'bir savaş yöntemi olarak aç bırakma savaş suçundan dolayı cezai sorumluluk taşıdıklarına inanmak için makul gerekçeler olduğunu' ifade etti. Mahkeme ayrıca, İsrail'in UCM'nin yargı yetkisine ilişkin itirazını oy birliğiyle reddetti. 

28 HAZİRAN-5 TEMMUZ: PEZEŞKİYAN, YENİ CUMHURBAŞKANI SEÇİLDİ

İran'da 2025'te yapılması planlanan cumhurbaşkanı seçiminin, Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin 19 Mayıs'ta helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin ardından Anayasa'ya göre, 28 Haziran'da yapılması kararı alınmıştı.

61 Milyon 452 bin 321 seçmenin bulunduğu İran’da 28 Haziran’da yapılan seçimlerde toplam 24 milyon 535 bin 185 kişi sandığa gitti. Hiçbir adayın toplam kullanılan oyların yüzde 50'sinden fazlasını alamadığı seçimde en fazla oy alan 2 aday, 5 Temmuz 2024 Cuma günü yapılacak ikinci tur seçimlerine girmeye hak kazanmıştı. 1 milyon 56 bin 159 oy ise geçersiz sayıldı.

İkinci turda yarışmaya hak kazanan isimler oyların yüzde 42,5’ini alan reformist aday Mesud Pezeşkiyan ve yüzde 38,6 oy oranı ile ikinci olan radikal Muhafazakar aday Said Celili olmuştu.

Mesud Pezeşkiyan, İran'da 5 Temmuz'da yapılan cumhurbaşkanı seçimlerinin ikinci turunda cumhurbaşkanı seçildi. Ülke genelinde yaklaşık 59 bin merkezde kurulan sandıklarda toplam 30 milyon 530 bin 157 oy kullanıldığı, Pezeşkiyan'ın 16 milyon 384 bin 403 oy aldığı bildirildi. Pezeşkiyan, yüzde 53,7'lik oy oranıyla seçimden birinci çıktı. Celili'nin oy oranı yüzde 44,4'te kaldı.

Pezeşkiyan, X sosyal medya hesabından halka yönelik ilk mesajında, "Sevgili İran halkı, seçimler sona erdi. Bu birlikteliğimizin başlangıcı. Önümüzdeki zorlu yolu, birliktelik ve güven olmadan aşamayız. Elimi size uzatıyorum ve sizi bu yolda yalnız bırakmayacağıma şerefim üzerine yemin ediyorum" ifadelerini kullandı.

15 TEMMUZ: SURİYE'DE PARLAMENTO SEÇİMİ

İç savaş nedeniyle milyonlarca insanın yerinden edildiği Suriye’de Beşar Esad hükümetinin kontrolü altındaki bölgelerde halk 250 sandalyeli parlamentoyu seçmek için sandık başına gitti. Esad’ın Baas Partisi ve müttefik partiler parlamentoda 185 sandalyenin sahibi oldu.

250 sandalyeli Halk Meclisi (Suriye parlamentosu) için yapılan seçim, Şam yönetiminin kontrolündeki 15 bölgede kurulan toplam 8.151 sandıkta gerçekleşti. Suriye Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Cihad Murad, 19,3 milyon kayıtlı seçmenin bulunduğu ülkede seçimlere katılımın yüzde 38 oranında gerçekleştiğini bildirdi.

Seçimler, Rojava'da ve Türkiye’ye bağlı silahlı grupların kontrolündeki bölgelerde yapılmadı. Şam yönetimi karşıtı protestoların yaklaşık bir yıldır düzenli olarak gerçekleştiği Dürzi yoğunluklu güney kenti Süveyda'da da seçimlerin boykot edilmesi çağrısında bulunulmuştu.

24 TEMMUZ: NETANYAHU, KONGRE'DE KONUŞTU

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, 24 Temmuz tarihinde ABD Kongresi'nde temsilcilere hitap etti. Netanyahu'nun konuşması sırasında Kongre binası dışında ve içinde binlerce gösterici protesto amaçlı toplandı. Tel Aviv'de de özellikle Hamas tarafından rehin alınanların aile ve yakınları tarafından protesto edildi. Bazı kongre üyeleri de Netanyahu ve yönetiminin Gazze'deki savaşını protesto etmek amacıyla toplantıya katılmadı.

Netanyahu'nun bir saat süren konuşması boyunca sık sık alkışlanması, Gazze'de İsrail ordusunun binlerce sivilin ölümüne sebep olan saldırılarıyla ilgili paylaştığı verilerin gerçeği yansıtmaması ve diğer söylemleri dünya basınında geniş yer buldu.

Netanyahu konuşmasında, "Refahta ‘neredeyse hiç’ sivil kaybı olmadı" demişti:

“Geçen hafta Refah'a gittim. Hamas'ın geri kalan terörist taburlarıyla çatışmayı bitiren birliklerimizi ziyaret ettim. Oradaki komutana ‘Refah’ta kaç teröristi etkisiz hale getirdiniz?’ diye sordum. Bana kesin bir sayı verdi: '1203'. Kendisine ‘Kaç sivil öldürüldü?’ diye sordum. Şöyle dedi: ‘Başbakan neredeyse hiç yok. Bombadan çıkan şarapnel parçasının Hamas'ın silah deposuna isabet ettiği ve istemeden iki düzine insanı öldürdüğü tek bir olay dışında, neredeyse hiç.’ Nedenini bilmek istiyor musunuz? İsrail sivilleri tehlikeden uzak tuttuğu için insanların asla yapamayacağımızı söylediği bir şeydi ama biz bunu yaptık.”

30 TEMMUZ: FUAD ŞÜKÜR ÖLDÜRÜLDÜ

Hizbullah, Lübnan'ın başkenti Beyrut'ta düzenlenen İsrail saldırısında üst düzey komutanlarından Fuad Şükür'ün öldürüldüğünü doğruladı. Beyrut'un güneyindeki Dahiye bölgesinde düzenlenen saldırıda, en az dört kişi daha öldürüldü. 'Hacı Muhsin' kod adlı Fuad Şükür, Hizbullah lideri Hasan Nasrallah'a en yakın isimlerden ve aynı zamanda Nasrallah'ın danışmanlarından biriydi.

Nasrallah, Şükür'ün öldürülmesine yanıt vereceklerini; saldırının kırmızı çizgiyi aştığını ve çatışmaları yeni bir aşamaya taşıdığını söyledi. Nasrallah, bu yanıtın 'göstermelik olmayacağını, gerçek ve üzerine düşülmüş olacağını' bildirdi. 60'lı yaşlarda olduğu sanılan Şükür, ABD'nin arananlar listesinde bulunuyordu.

31 TEMMUZ: HAMAS LİDERİ HANİYE'YE TAHRAN'DA SUİKAST

31 Temmuz Çarşamba günü erken saatlerde Hamas, Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye'nin İran'ın başkenti Tahran'da düzenlenen saldırıda öldüğünü açıkladı. İran Devrim Muhafızları Ordusu da Haniye'nin Tahran'da kaldığı konuta yapılan saldırıda öldürüldüğünü duyurdu. 62 yaşında öldürülen Haniye, İran'ın yeni Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın yemin törenine katılmak için Tahran'a gitmişti.

İran'ın resmi haber ajansı IRNA, saldırının yerel saatle 02.00 civarında gerçekleştiğini duyurdu. Haniye'nin kaldığı konutun güdümlü füzeyle vurulduğu bildirildi. Haniye'nin öldürülmesinin ardından İran'da 3 günlük, Filistin'de ise 1 günlük ulusal yas ilan edildi. Suikastın ardından Hamas'tan yapılan açıklamada "Haniye suikastı korkakça bir eylem, cezasız kalmayacak" denildi.

Netanyahu ise, Hamas ve Hizbullah üst düzey liderlerinin öldürülmesinin ardından yaptığı ilk konuşmada, "Önümüzde zorlu günler var" açıklamasında bulundu. Tel Aviv'deki Kirya Askeri Üssü'nde gerçekleştirilen kabine toplantısının ardından konuşan Netanyahu, "İsrail, nereden olursa olsun herhangi bir saldırının bedelini ağır ödetecek" ifadelerini kullandı.

Haniye’nin yerine, Hamas'ın Gazze Şeridi sorumlusu Yahya Sinvar'ın seçildiği açıklandı.

17 EYLÜL: LÜBNAN'DA ÇAĞRI CİHAZI VE TELSİZLER PATLATILDI

Lübnan'da 17 Eylül'de Hizbullah mensuplarının kullandığı çağrı cihazlarında eş zamanlı patlamalar meydana geldi. Patlamalarda ikisi çocuk en az 12 kişi hayatını kaybetti, 300 kadarı ağır yaklaşık 2 bin 800 kişi yaralandı.

Ülkede 18 Eylül'de çok sayıda telsizin patlatılması sonucu da 25 kişi ölmüş, 450'den fazla kişi de yaralandı.

Geçtiğimiz günlerde ABD basınına konuşan İsrailli ajanlar, saldırıların arka planını anlattı. CBS'e konuşan ajanlardan biri, telsizlere patlayıcı yerleştirme işlemlerinin 10 yıl önce başladığını, Hizbullah'ın telsizleri baş düşmanı İsrail'den satın aldığını fark etmediğini kaydetti. Operasyon kapsamında önce Hizbullah mensuplarının elindeki çağrı cihazları, ertesi gün de telsizler patlatılmıştı. "Michael" takma adını kullanan İsrailli emekli ajan, "Onlar için yalandan bir dünya yarattık" dedi. "Gabriel" takma adlı ikinci ajan da planın telsizlerle gerçekleştirilen ikinci aşamasının ise 2022 yılında, Mossad'ın Hizbullah'ın Tayvan merkezli bir şirketten çağrı cihazı satın aldığını öğrenmesiyle hayata geçirildiğini anlattı.

Gabriel, Hizbullah'ı daha büyük ve ağır olan patlayıcılı çağrı cihazlarını almaya ikna etmek için iki hafta boyunca Youtube'da sahte reklamlar yayınlandığını, bu modellerin toza karşı daha dayanıklı, su geçirmez olduğu, pil ömrünün daha uzun olduğu gibi özelliklerinin öne çıkarıldığını ifade etti.

27 EYLÜL: HİZBULLAH LİDERİ NASRALLAH, LÜBNAN'DA ÖLDÜRÜLDÜ

İsrail, 27 Eylül Cuma günü Beyrut'ta Şii nüfusun çoğunlukta olduğu ve Hizbullah'ın kalesi olarak nitelendirilen Dahiye bölgesini çok sayıda hava saldırısıyla hedef aldı. Hizbullah lideri Hasan Nasrallah'ın hava saldırılarında hayatını kaybettiği açıklandı. Kaynaklar, suikastın onayının Netanyahu tarafından 25 Eylül Çarşamba günü verildiğini söyledi. Saldırı, Netanyahu, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu için New York’ta bulunduğu sırada yapıldı. Nasrallah'ın ölüm sebebinin patlamanın şiddetiyle yaşanan travma olduğu kaydedildi.

İsrail Ordusu'nun X hesabından yapılan açıklamada, "Hasan Nasrallah artık dünyayı terörize edemeyecek" denildi. Nasrallah'ın ölümünün doğrulandığı Hizbullah açıklamasında ise şu ifadelere yer verildi: "Hizbullah'ın Genel Sekreteri, 30 yıl dolayında önderlik ettiği büyük, ölümsüz şehit yoldaşlarına katıldı."

Nasrallah suikastına giden sürecin, Hizbullah içerisindeki ‘güvenlik zaafiyetinden’ kaynakladığı söylemleri, çeşitli iddiaları da beraberinde getirdi. Batı basını, bu suikastı “Esad’a desteğin bedeli” olarak yorumladı.

Nasrallah'ın ölümünün ardından Hizbullah Şura Konseyi, Naim Kasım'ı yeni Genel Sekreter olarak seçti.

1 EKİM: İSRAİL'DEN GÜNEY LÜBNAN'A KARA SALDIRISI

İsrail, komşusu Lübnan’ı haftalarda havadan bombalama ve Hizbullah’a yönelik saldırılar gerçekleştirmesinin ardından ekim ayında kara saldırısı başlattı. İsrail Savunma Kuvvetleri'nden (IDF) yapılan açıklamada, "Lübnan'ın güneyinde Hizbullah'a ait terörist hedeflere ve altyapıya yönelik sınırlı, yerel ve hedef odaklı kara baskınları başlatıldı. Bu hedefler, sınır yakınındaki kasabalarda bulunmakta ve kuzey İsrail'deki topluluklar için acil tehdit oluşturmaktadır" denildi.

Operasyona "Kuzey Okları" adı verildiği belirtilerek, Lübnan'daki harekatın Gazze'deki çatışmalar ile diğer cephelerdeki mücadelelerle paralel olarak devam edeceği vurgulandı.

İsrail'in Lübnan'ın güneyine kara saldırısı başlatmasıyla eş zamanlı olarak, İran bir kez daha İsrail topraklarına hava saldırısı düzenledi. Devrim Muhafızları Ordusu'nun açıklamasında, İsrail'e çok sayıda füze gönderildiği belirtildi. Açıklamada, İsrail'in misilleme yapması durumunda Tahran'ın tepkisinin 'çok daha yıkıcı olacağı' kaydedildi. Füzelerin, Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah, Hamas lideri İsmail Haniye ve Devrim Muhafızları Ordusu'ndan Tuğgeneral Abbas Nilfuruşan'ın suikastlarına misilleme olarak ateşlendiği belirtildi.

17 EKİM: YAHYA SİNVAR SUİKASTI

İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF), 17 Ekim Perşembe akşamı X hesabında yaptığı bir paylaşımda Hamas lideri Yahya Sinvar'ın öldürüldüğünü duyurdu. Bundan saatler sonra da Hamas'tan doğrulama geldi. Hamas'ın üst düzey yetkilisi Halil El Hayya, Haniye'nin ölümünün ardından Hamas Siyasi Büro Başkanı olarak seçilen Yahya Sinvar'ın hayatını kaybettiğini doğruladı. El Hayya, Hamas'ın Filistin halkının amaçlarını yerine getirene kadar yolunda devam edeceğini, Sinvar'ın ölümünün işgalciler üzerinde bir 'lanete' dönüşeceğini kaydetti.

Konuya ilişkin video görüntülü açıklama yapan Halil El Hayya, 'Sinvar'ın yılmadan öne çıktığını, ön saflarda çarpıştığını ve savaş pozisyonları arasında hareket ettiğini' belirtti. El Hayya, video mesajında, "Mücadele, tüm Filistin toprakları üzerinde başkenti Kudüs olan bir Filistin devleti kurulana kadar devam edecek" ifadelerini kullandı. İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi de Yahya Sinvar'ın 'ölümden korkmadığını, Gazze'de şehitlik aradığını' söyledi.

Netanyahu, Hamas lideri Yahya Sinvar’ın öldürülmesinin ardından yaptığı ilk açıklamada savaşın bitmediğini dile getirdi. Netanyahu, bölge liderlerine seslenerek, "İran liderliğindeki kötülük eksenini durdurmak ve farklı bir gelecek oluşturmak için büyük bir fırsatımız var. Tüm bölge için barış ve refah dolu bir gelecek" dedi.

20 EKİM: IKBY'DE SEÇİM

En son 30 Eylül 2018'de genel seçime giden Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY) 2022'den bu yana ertelenen parlamento 20 Ekim'de düzenlendi. Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu Sözcüsü Cumana Galayi, yaptığı açıklamada parlamento seçimlerinde 2 milyon 899 bin 578 seçmenin oy kullanma hakkına sahip olduğunu açıkladı. Kürdistan Demokrat Partisi birinci, Kürdistan Yurtseverler Birliği ikinci ve Yeni Nesil ise üçüncü parti oldu.

IKBY Parlamentosu'nda partilerin sandalye dağılımı şöyle sonuçlandı:

Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) 39, Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) 23, Yeni Nesil (Nwey Nwe) 15, Yekgirtu (İslami Birlik) 7, Komel (İslami Adalet Topluluğu) 3, Helwest (Ulusal Duruş) 4, Halk Cephesi (Bêriya Gel) 2, İttifak (Hevpeymaniya Kurdistan) 1 ve Goran 1.

IKBY'de milletvekili seçimlerinin ilk olarak 1 Ekim 2022'de yapılacağı açıklanmış ancak KDP ve KYB arasında azınlık kotaları başta olmak üzere seçim yasası ve Yüksek Seçim Komisyonu'nun aktifleştirilmesi konularında yaşanan anlaşmazlık sonrası seçimlerin bir yıl ertelenerek 18 Kasım 2023'de yapılması kararlaştırılmıştı. Bu tarihte de yapılamayan seçimler daha önce 25 Şubat 2024 ve 10 Haziran 2024 tarihlerine ertelenmişti. IKBY'de her 4 yılda bir yapılması gereken milletvekili seçimleri son olarak 30 Eylül 2018'de gerçekleştirilmişti.

27 EKİM: LÜBNAN-İSRAİL ATEŞKESİ

Lübnan ile İsrail arasında varılan ateşkes antlaşması, 27 Kasım Çarşamba günü yerel saatle 04.00'te (TSİ 05.00) yürürlüğe girdi.

İsrail'in Lübnan'a saldırganlığını sona erdiren 13 maddelik ateşkes anlaşmasında, Lübnan'ın Hizbullah veya Lübnan topraklarında bulunan diğer tüm silahlı grupların, İsrail'e karşı herhangi bir operasyon düzenlemesini engelleyeceği buna karşılık İsrail'in de Lübnan'da sivil veya askeri hedeflere kara, deniz veya havadan herhangi bir askeri saldırıda bulunmayacağı taahhüt ediliyordu.

ABD Başkanı Joe Biden, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'a ateşkese varılmasındaki iş birliği için teşekkür ederek, ABD'nin anlaşmanın uygulanması için Fransa ve diğer ülkelerle çalışmaya devam edeceğini ifade etmişti. Lübnan Başbakanı Necip Mikati, ABD ve Fransa'nın çabalarına teşekkür ederken, İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog ateşkesi "doğru ve önemli" olarak nitelendirmişti.

Ancak ateşkesin ardından İsrail'in yüzlerce kez ihlalde bulunduğu açıklandı. İsrail ordusunun, ateşkesin ilan edildiği 27 Kasım'dan bu yana işlediği ihlallerin sayısı 300'e yaklaştı.

HTŞ, ŞAM'DA KONTROLÜ ELE GEÇİRDİ, İSRAİL İŞGALİ GENİŞLETTİ

Suriye'de 27 Kasım'da Beşar Esad yönetimine bağlı orduya karşı saldırı başlatan Heyet Tahrir Şam (HTŞ) liderliğindeki cihatçı gruplar, 8 Aralık Pazar günü başkent Şam'da kontrolü ele geçirdi. Türkiye'nin desteklediği Suriye Milli Ordusu (SMO) da dahil olmak üzere, farklı gruplar daha sonra da devlet televizyonundan yayınladıkları açıklamada Beşar Esad'ın düştüğünü duyurdu.
8 Aralık akşam saatlerinde yapılan açıklamada Kremlin kaynakları Suriye lideri Beşar Esad'ın Rusya'ya geldiğini, kendisine ve ailesine sığınma hakkı tanındığını duyurdu.

ABD destekli Suriye Demokratik Güçleri (SDG) Genel Komutanı Mazlum Abdi de yaptığı açıklamada, "Beşar Esad'ın otoriter rejiminin düştüğünü" belirterek "tarihi an" ifadesini kullandı. Abdi, Telegram üzerinden yaptığı açıklamada, bu dönüşümün "demokrasi ve adalete dayalı, tüm Suriyelilerin haklarını teminat altına alan yeni bir Suriye inşa etmek için bir fırsat sunduğunu" söyledi.

İdlib merkezli Suriye Kurtuluş Hükümeti'nin Başkanı Muhammed el Beşir'in geçiş hükümetinin başına atandı.

Öte yandan İsrail ordusunun Suriye'deki son gelişmeleri bahane ederek işgal altında tuttuğu Golan Tepeleri'ndeki tampon bölgeyi ele geçirmesi gözlerin yeniden bu bölgeye çevrilmesine neden oldu. / Gazete DUVAR