1 NATO ülkesinin lideri, 11-12 Temmuz'da Litvanya'nın başkenti Vilnius'ta NATO Liderler Zirvesi için bir araya gelecek. Zirvede, Rusya ile savaşın devam ettiği Ukrayna'nın NATO'ya olası üyeliği ve İsveç'in üyelik başvurusu gibi bir dizi konu ele alınacak.
24 Şubat 2022'de başlayan Rusya-Ukrayna savaşından bu yana düzenlenen dördünce NATO Zirvesi olacak zirvenin marjında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis ve ABD Başkanı Joe Biden ile bir araya gelmesi bekleniyor. Daha önce görev süresi üç kez uzatılan ve bir sene daha NATO Genel Sekreteri olacağı açıklanan Jens Stoltenberg'in halefinin kim olacağı da masadaki konulardan olacak.
İSVEÇ'İN NATO ÜYELİĞİ
Bloomberg'den Natalia Drozdiak ve Justin Sink'in haberine göre, yarın başlayacak zirvede beş konu öne çıkıyor. Bunlardan ilki, Ukrayna savaşının başlamasının ardından komşusu Finlandiya ile birlikte 18 Mayıs 2022'de resmen NATO üyeliğine başvuran İsveç'in henüz Macaristan ve Türkiye tarafından onaylanmamış NATO üyelik başvurusu.
Vilnius'taki NATO Zirvesi'nin marjında İsveç Başbakanı Ulf Kristersson ile de bir araya gelmesi beklenen Cumhurbaşkanı Erdoğan, 7 Temmuz Cuma günü Milli Savunma Üniversitesi mezuniyet töreninde yaptığı konuşmada, "Türkiye'nin NATO ittifakına yaptığı katkıları çok az ülke yapmıştır. İttifakın açık kapı politikasını destekledik, destekliyoruz. Finlandiya'nın üyeliğine onay vererek ilkesel duruşumuzu ortaya koyduk. Terörle mücadelede tavrını koymayanlara da tepkimizi koymaktan çekinmedik. Ama teröristlere kucak açanlara onay veremeyiz. Türkiye terörle arasına mesafe koyamayanlara nasıl onay verebilir? Madrid'de verilen sözlerin tutulmasını bekliyoruz" demişti.
Erdoğan, zirve öncesi ABD Başkanı Biden'la da bir telefon görüşmesi yaparken, Biden, Washington’dan ayrılmadan önce CNN televizyonuna pazar günü verdiği röportajda, İsveç’in NATO üyeliğinin önüne açılmasını sağlamak için Türkiye’nin F-16 isteğini yerine getirmeyi değerlendirdiğini söylemiş, “Süreç devam ediyor, bitmiş bir şey yok” demişti. Erdoğan ise röportaj sonrası yapılan telefon görüşmesinde, Biden’a Türkiye'nin F-16 talebinin İsveç'in üyeliğiyle ilişkilendirilmesinin doğru olmadığını belirtmişti.
UKRAYNA'YA ASKERİ DESTEK VE OLASI NATO ÜYELİĞİ
NATO Liderler Zirvesi'nde öne çıkan ikinci konu ise Rusya'ya karşı savaşın devam ettiği Ukrayna'ya yapılacak askeri yardımlar. Bloomberg'in aktardığına göre, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy'nin de katılması beklenen zirvede, 31 NATO ülkesinin Kiev yönetimine 'uzun vadeli destek sözü vermesi' yönünde bir beklenti var.
Ukrayna'nın NATO'ya olası üyeliğinin de ele alınabileceği ifade edilen zirve öncesi konuşan Joe Biden, Ukrayna'nın 'NATO üyeliğine hazır olmadığını' söylemişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise 6 Temmuz'da Zelenskiy ile İstanbul'da yaptığı görüşme sonrası yaptığı açıklamada, "Şüphesiz Ukrayna NATO'ya üyeliği hak ediyor. Her zaman ısrarla savunduğum bir hususu tekrar vurgulamak istiyorum" ifadelerini kullanmıştı.
Vilnius'taki liderler zirvesinde, yeni bir 'NATO-Ukrayna Konseyi' kurularak ülkenin NATO ile ilişkisine 'resmi bir statü' kazandırılması beklenirken, NATO liderlerinin Ukrayna ordusunun modernize edebilmesi için toplam 500 milyon dolarlık 'öldürücü olmayan bir yardım' yapma konusunda anlaşmaya varabileceği de ifade ediliyor.
SAVUNMA HARCAMALARI: 'EN AZ YÜZDE 2'
Yarın başlayacak NATO Liderler Zirvesi'nde liderlerin ülkelerinin gayrı safi yurt içi hasılalarının 'en az yüzde 2'sini savunma harcamalarına ayırma yönünde taahhütte bulunması da öngörülüyor. Buna göre, söz konusu taahhütle savunma için 'daha fazla harcama' yapılması amaçlanıyor. Fakat aralarında Lüksemburg, Kanada ve İtalya'nın da olduğu ülkelerin bir önceki taahhütlerini henüz yerine getiremediği, 31 üye ülkeden sadece 11'inin 'en az yüzde 2' hedefine ulaşabileceği tahmin ediliyor.
Bloomberg'in aktardığına göre, NATO'nun Soğuk Savaş'ın sonundan bu yana ilk defa üç bölgesel savunma planına da imza atması bekleniyor. Söz konusu planda, 'Rusya veya terör örgütleri tarafından yapılacak bir saldırı durumunda ülkelerin topraklarını nasıl savunacakları hakkında detaylar' yer alacak. NATO ülkelerinin liderlerinin ayrıca savunma üretimini artırmayı amaçlayan bir 'savunma eylem planı'nı onaylayacakları da ifade ediliyor.
YENİ GENEL SEKRETER KİM OLACAK?
Görev süresi daha önce üç kez uzatılan NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg Ekim 2024'e kadar görevde kalmayı kabul etse de NATO'nun bir sonraski genel sekreterinin kim olabileceği de Vilnius'taki zirvede masadaki konulardan biri olacak.
Almanya'nın Die Welt gazzetesinin aktardığına göre, NATO Genel Sekreterliği görevi için adı geçen isimlerden olan Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, ABD Kongresi'ndeki temaslarının ardından şansını yitirdi. DW Türkçe'nin aktardığına göre, gazeteye konuşan, ismini vermek istemeyen bazı NATO diplomatları, 'Başbakan Frederiksen'in, ABD Kongresi üyeleri ile yaptığı görüşmelerdeki söylemleri ile kendi kendini yarışın dışına ittiğini' dile getirdi. Diplomatlar, söz konusu görüşmelerde Frederiksen'in, 'Ukrayna ile ilgili fazlasıyla doğru şeyler söylediğini' ancak 'LGBTİ ve iklim koruma konularını da NATO ajandasının en üst sıralarına' çıkarmak istemesinin, özellikle muhafazakar Kongre üyeleri tarafından olumsuz karşılandığını ve Danimarka Başbakanı'na verilen desteğin geri çekildiğini aktardı.
Die Welt gazetesinin haberinde ayrıca, bugün itibarıyla, Stoltenberg sonrası NATO Genel Sekreterliği görevi için, halihazırda Portekiz Başbakanı olan Antonio Luis Santos da Costa isminin öne çıktığı, ancak herhangi bir karar için 'henüz erken' olduğu iddia edildi.
'ÖZEL İLİŞKİ'
Bloomberg'e göre, yarı başlayacak NATO zirvesinde kayda değer beşinci nokta ise ABD Başkanı Biden ile İngiltere Başbakanı Rishi Sunak arasındaki temaslar olacak.
Biden'ın zirve öncesi İngiltere'ye gittiğini hatırlatan Bloomberg, bu ziyareti, mayıs ayında Kral 3'üncü Charles'ın resmi taç giyme törenine katılmayan Biden'ın 'telafi ziyareti' olarak nitelendirdi. Buna göre, İngiltere, Biden'ın ziyareti sırasında kendisinden Sunak'ın 'Atlantik Deklarasyonu' olarak nitelendirdiği ticaret, askeriye ve teknoloji anlaşmalarına bağlılığını dile getirmesini de bekleyecek.
