SAADET, böyle bir rapora neden ihtiyaç olduğunu şöyle açıkladı: “İstanbulumuzun daha yaşanabilir bir şehir olmasına katkı sağlamak amacıyla sosyal sorunları tespit ederek, bu sorunlara çözüm önerileri sunmayı hedeflediğimiz ‘Çözüm/ İstanbul Raporları’ kapsamında İstanbul’da yaşayan evsiz vatandaşlarımızın zorlu hayat şartlarını ve bu konuda yapılması gerekenleri tespit ederek, konuya katkı sağlamayı hedefledik"
TÜRKİYE’DE 100 BİN İNSAN SOKAKTA YAŞIYOR
Türkiye’deki evsiz sayısının 70 ila 100 bin arasında olduğu belirtilen raporda, geçici barınakların yetersiz olması nedeniyle bu sayının çok yüksek olduğuna dikkat çekildi.
Peki sokaklarda yaşayan ve evsiz kalanlar kim? Raporda bu soruya net bir yanıt verilemiyor. Bunun nedeni ise şöyle açıklandı: “Yaptığımız incelemelerde evsizlerin tamamına ulaşılamadığı kanaatindeyiz. Bu sebeple evsizlerin profilini tam olarak ortaya koyacak veri elde edilemediğini ve karşılaşılan kişilere dair bir profil oluşturduğunu ifade etmek isteriz. Genel algı evsiz kişilerin vasıfsız oldukları yönündedir. Ancak evsizler arasında geçmişte ülkenin sayılı iş insanları olan kişilerin çocukları, onlarca dizi ve filmde rol almış oyuncular, eski öğretmenler ve yüksek tahsilli kişiler de bulunmaktadır. Gözlemlerimize göre evsizlerin yüzde 65-70’i gerekli şartlar sağlanırsa çalışabilecek durumdadır, yüzde 30’u ise bazı geçici ve/veya kronik sağlık problemleri sebebiyle hemen çalışabilecek durumda değildir.”
İstanbul’da karşılaşılan evsizlerin yaş aralığının 25-50 arasında olduğu belirtilen raporda ‘sokak çocuğu’ olarak adlandırılan ve 18 yaş altı çocuklara yok denecek kadar az sayıda rastlanıldığı ifade edildi. Bunun nedeni olarak ise “Çocukların güvenlik endişesiyle kendilerini gizlemeleri” gösterildi. Raporda sokaklarda yaşayanların yüzde 90’ının erkek, yüzde 10’unun kadın olduğu bilgisi yer aldı.
YABANCI UYRUKLULAR, KÜRTLER…
Evsizlerin çoğunluğunu Kürt illerinden göç edenler oluşturuyor. Bu insanların ne iş yaptıkları raporda şöyle yer aldı: “İstanbul’da evsizlerin yaklaşık %30’unun yabancı uyruklu olduğu, %70 oranındaki Türkiye vatandaşı olanların ise çoğunluğunun Doğu ve Güneydoğu Anadolu illerinden olduğu gözlemlenmiştir. Mesleki bir ayrım yapılacak olursa lahmacun ustası, oto tamirciliği gibi işçi sınıfından kişiler çoğunluğu oluşturuyor. Az sayıdaki bir grup ise iflas etmiş esnaf, şirket sahibi kişiler, geçmişte memurluk yapmış veya masa başı çalışmış kişilerden oluşuyor.”
İSTANBUL AVRUPA’YA GEÇİŞ GÜZERGAHI
İstanbul’daki geçici evsizlerin büyük çoğunluğu Avrupa’ya geçiş yapmak isteyen Fas, Özbek, Filistin, Suriye gibi çeşitli ülkelerden yabancılardan oluşmakta. Bu kimselerin bir kısmı vize işlemleri ve gidilecek ülkedeki iş vb. ayarlamaları beklemekte, bir kısmı ise yasa dışı yollarla Avrupa’ya geçmenin yollarını arıyor. İstanbul bu kişiler için bir geçiş güzergahı olduğu aktarıldı.
Raporda evsizlerin kendi anlatımlarına da yer verildi. Büyük çoğunluğu ailelerinin olduğunu ancak aileleriyle problem yaşadıklarını söylüyor. Aileleriyle irtibat halinde olan evsizlerin bir kısmı ise sokaklarda yaşadıklarını ailelerinden gizliyor. Rapora göre bu kişiler çalışmak için İstanbul’a geldikten sonra iş kazası geçirmek veya çalışılan yerin iflas etmesi gibi çeşitli nedenlerle işsiz kalmış veya çok düşük ücretlerle iş bulabilmişler Bu sebeple de neredeyse tüm kazançlarını ailelerine göndererek geceleri sokakta kalıyorlar.
Evsizlerin içinde bulundukları durumun sebepleri ise ağırlıkıl olarak şöyle:
• Ailevi problemler
• İşsizlik ve yoksulluk
• Psikolojik bunalımlar
• Alkol ve madde bağımlılığı
• Diğer sebepler
EVSİZLER NE YAŞIYOR?
İstanbul’da kalacak gidecek yeri olmayanların sokaklarda neler yaşadıkları ise raporda şöyle yer aldı:
– Özellikle yaşı küçük evsizler geceleri uyumak için terk edilmiş ancak içeriye girişin belirli bir noktadan olduğu binaları tercih etmekteler. Mümkün olduğunca bulunamayacakları yerleri seçerek güvenlik endişesiyle gizlenmektedirler.
– Yaz veya kış mevsimlerinde alanın korunaklı olup olmamasına göre camilerin avlu kısımları, park ve bahçelerin köşe kısımları, metro çıkışlarının, merdivenlerinin alt kısımları, otogar ve tren garlarındaki kuytu alanlar, köprü altları, mezarlıklar ve sur diplerindeki balkonumsu; 3 yanı kapalı bölümlerde gecelemekteler.
– Kıyafetlerinden evsiz oldukları anlaşılmalarına rağmen koku yaymayacak kadar temiz olmaları durumunda hastanelerin acil bekleme kısımlarındaki koltuklarda uyuyan evsizlere rastlanılmıştır. Güvenlik görevlileri bu kişileri farkettiklerinde hemen dışarı çıkarmaktadır.
– Kıyafet dışında hemen her evsizde bulunan tek eşya battaniyedir. Yorganları olanlar yorganı yatak olarak kullanılmakta, battaniyeyi ise örtünmek için kullanmaktadırlar.
– Güvenlik problemi en önemli problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Sokakta yaşayan evsiz vatandaşlarımız gece uyurken savunmasız kalmakta, hırsızlık, gasp, cinayet, taciz vb. birçok mağduriyet yaşamaktadır.
– En çok görülen hastalıklar solunum sistemi rahatsızlıkları, cilt hastalıkları, kronik akciğer hastalıkları, ağız ve diş hastalıkları, romatizma, karaciğer rahatsızlıklarıdır. Özellikle tüberküloz hastalığı evsiz insanlarda genel nüfusa oranla oldukça fazla görülmekte.
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ…
Raporda sokaklarda yaşamak zorunda kalan insanlarla ilgili çözüm önerilerinden bazıları şöyle:
– Evsizlik olgusu kanunlarla tanımlanmalı. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bünyesinde ‘Evsizler’ birimi kurulmalı. Ayrıca belediyelerin Sosyal Destek Hizmetleri Müdürlüğü bünyesinde de Evsizler Masası oluşturulmalı.
– Evsiz vatandaşlarımız topluma bir yük olarak görülmemeli, tekrardan topluma kazandırılacak bireyler olduğu unutulmamalı.
– Durum tespit çalışmaları; evsizlerin tespiti, nedenlerin detaylı tespiti, risk grubunda olanların tespiti, acil ihtiyaçlarının tespiti ve evsizlerin sorunlarının tespiti şeklinde 5 başlık altında yapılmalı.
– Evsizliğin önlenmesine yönelik 5 ve 10 yıllık eylem planlarının haricinde, mevcut evsizlerin yaşam şartlarını iyileştirmeye yönelik kısa vadeli eylem planı da hazırlanmalı.
– Evsiz vatandaşlarımızın neredeyse tamamı sokaklarda yaşamakta. Bu kapsamda acilen geçici barınma evlerinin kurulmalı.
– Pasaportunu kaybetmiş yabancıların deport (sınır dışı) süreçleri hızlandırılmalı.
– Alkol ve uyuşturucu madde bağımlılarına hizmet veren rehabilitasyon kurumlarının sayısı acilen artırılmalı.
– Tespit sürecinde kişilerin meslekleri, bu meslekleri halen yapabilme durumları ve yetenekleri tespit edilerek iş hayatına katılımlarının sağlanması hedeflenmeli.