Türkiye’de ise açıklanan 100 milyar liralık paket, daha çok işverenlere kolaylıklar sağlarken, çalışanlar ve küçük işletmeler gözardı edildi. Kapatılan kafeler, berberler, sadece paket servis yapan lokantalar gibi küçük işletmelere vergi borçları ile kredi borçlarını faizle öteleme olanağı sağlandı. Yani işleri durma noktasında olan küçük esnafa fiili olarak kredi kullandırılmış oluyor. Kredi kartı, ihtiyaç ve konut kredisi toplamı yaklaşık 615 milyar lira düzeyinde. Hesaplamalara göre bu borcun 100 milyar liralık kısmı ötelenebilecek. Ancak zaten iş yapamadıkları 3 ayın sonunda biriken vergi ve kredi borçlarını nasıl ödeyecekleri büyük bir soru işareti. Özetle 3 ayın sonunda birikmiş ve ödenmesi gereken kredi ve vergi borçlarının yeni bir ekonomik sarsıntıya neden olabileceği ihtimali ortada duruyor.
ÖTELEMELERDE FAİZ NASIL HESAPLANACAK?
Aynı şekilde bankalar, bireysel müşterilerine de kredi kartı, ihtiyaç ve ev kredisi borçlarını 3 ay öteleme ve bu dönemin sonundan yeni bir ödeme tablosu sunma hakkı tanıdı. Bankalar, kullanılan mevcut kredi kartı borçlarına, öteleme halinde mevcut uygulanan faizin üzerine ortalama yüzde 1,4 (Merkez Bankası’nın belirlediği faiz) daha ekliyor. Örneğin kredi borcunuz mevcut faizleriyle birlikte 10 bin lira olsun. 3 ay ötelemeniz halinde yüzde 1,4’lık ek faizle her ay için 140 liradan 3 aya toplam 420 lira daha faiz ödeyeceksiniz. Ancak ihtiyaç, konut ve otomobil kredilerinde, bankayla daha önceden hangi orandan anlaşmışsanız, o oran üzerinden faiz işletilecek.
BAŞVURULAR NASIL YAPILACAK?
Borç ötelemesi için bankalara çağrı merkezleri ya da internet bankacılığı üzerinden başvuru yapılabiliyor. Başvuru yapıldığında kredi kartı borçlarında Merkez Bankası’nın belirlediği aylık yüzde 1,4’lık faiz oranı işletiliyor.
TOPLAM BORÇ
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre;
-Kredi kartı borcunun toplam 115 milyar lira,
-Konut kredisi 209 milyar lira
-İhtiyaç kredisinin ise 290 milyar lira…
İŞSİZLİK MAAŞINDA GÜN ENGELİ
Bu dönemde işini kaybeden ya da zorunlu olarak ücretsiz izne çıkartılanlar içinse durum daha da karamsar. Getirilen kısıtlamalardan etkilenen küçük işletmelerle, AVM’lerdeki işyerlerinde binlerce kişi izne çıkartıldı. Çalışanlara büyük oranda da ücretsiz izin dayatılıyor.
Sürecin uzaması halinde işten çıkarma dalgalarının olabileceği endişesi yaşanırken, işinden olanların bir bölümü ise son gün şartı nedeniyle işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor. İşsizlik ödeneğinden yararlanabilmek için son üç yılda 600 gün sigortalı çalışma şartı dün TBMM’de kabul edilen torba yasayla 30 Haziran’a kadar geçerli olmak üzere 450 günü düşürüldü. Türk-İş Başkanı Ergun Atalay da, bu konuya dikkat çekerek, “Bu dönemde gün şartından vazgeçilmeli. Birgün sigortalı çalışan da bu ödenekten yararlanmalı. İşsizlik maaşı ancak bir evin gıdasını karşılayacak bir rakam. Bu rakamları da yükseltmek lazım. Geçinebilecek, tencerenin kaynayacağı rakamlar değil. Bunlarla ilgili de Mecliste düzenleme yapmak gerekiyor” çağrısı yaptı.
İşsizlik maaşı en düşük bin 177 lira, en yüksek 2 bin 354 lira düzeyinde ve yarın ne olacağını bilemeyen binlerce kişi ödenecek faturaların ve kiranın derdine düşmüş durumda…
DİSK’TEN ÖNERİLER
DİSK ise salgının yaratacağı ekonomik krizin etkilerini azaltmak için şu önerileri sıralıyor:
- İlk gün itibariyle ücretli hastalık izni
- Ücret/gelir koruması
- Gerekli durumlarda çalışma saatlerinin düşürülmesi, hükümet desteğiyle gelir güvencesinin azami düzeye çıkarılması
- İpotek (mortgage), kira ve borç gibi konularda indirim veya dondurma
- Evrensel sosyal koruma ve sağlık hizmetlerine ücretsiz erişim
- Sağlık, süpermarket, eczane ve diğer temel hizmetlerde çalışan işçilere çocuk bakım hizmeti desteği
- İşletmelerin de desteğe ihtiyacı olabileceğinin farkında olmakla beraber hükümetleri özellikle, küçük ve orta ölçekli işletmelere öncelik vermeye ve destek sağlanan tüm işyerlerini istihdamın ve işçilerin korunması için yukarıda listelenen önemleri sağlamalarını zorunlu kılmaya davet ediyoruz. Devlet desteğini alan hiçbir şirketin işçileri işten çıkarmasına veya ücretsiz izne ayrılmaya zorlamasına izin verilmemelidir. / DUVAR